Ustawa o kosztach sądowych w sprawach cywilnych z dnia 28 lipca 2005 roku (Dz. U. Nr 167, poz.1308 z poźniejszymi zmianami) określa zasady i tryb pobierania kosztów sądowych w sprawach cywilnych, zasady ich zwrotu, wysokość opłat sądowych w sprawach cywilnych, zasady zwalniania od kosztów sądowych oraz umarzania, rozkładania na raty i odraczania terminu zapłaty należności sądowych. Koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki.
Musisz liczyć się z opłatą za złożony pozew i pozew wzajemny, pismo zawierające oświadczenie o rozszerzeniu powództwa lub jego zmianie w sposób powodujący wzrost wartości przedmiotu sporu, za złożoną apelację i zażalenie a także skargę kasacyjną i skargę o stwierdzenie niezgodności z prawem prawomocnego orzeczenia, od sprzeciwu od wyroku zaocznego, od zarzutów od nakazu zapłaty, od interwencji głównej i ubocznej, za różnego typu wnioski, wpisy i skargi. Opłacie podlega wniosek o wydanie na podstawie akt: odpisu, wypisu, zaświadczenia, wyciągu, innego dokumentu oraz kopii, a nadto wniosek o wydanie odpisu księgi wieczystej (opłata kancelaryjna).
Wydatki, jakie mogą pojawić się w wytoczonej przez Ciebie sprawie to: koszty podróży strony zwolnionej od kosztów sądowych związane z nakazanym przez sąd jej osobistym stawiennictwem; zwrot kosztów podróży i noclegu oraz utraconych zarobków lub dochodów świadków; wynagrodzenie i zwrot kosztów poniesionych przez biegłych, tłumaczy oraz kuratorów ustanowionych dla strony w danej sprawie; zryczałtowane koszty przeprowadzenia dowodu z opinii opiniodawczego zespołu sądowych specjalistów; wynagrodzenie należne innym osobom lub instytucjom oraz zwrot poniesionych przez nie kosztów; koszty przeprowadzenia innych dowodów; koszty przewozu zwierząt i rzeczy, utrzymywania ich lub przechowywania; koszty ogłoszeń; koszty osadzenia i pobytu w areszcie; ryczałty należne kuratorom sądowym za przeprowadzenie wywiadu środowiskowego w sprawach: o unieważnienie małżeństwa, o rozwód oraz separację, a także za uczestniczenie przy ustalonych przez sąd kontaktach rodziców z dziećmi; koszty wystawienia zaświadczenia przez lekarza sądowego; koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd.
Oczywiście nie bój się, nie wszystkie wymienione wyżej wydatki pojawiają się w sprawach sądowych. Zakres oraz ich wysokość zależne są od wielu czynników m.in. takich, jak rodzaj i specyfika sprawy; ilość i zakres oraz sposób przeprowadzanych dowodów w sprawie; konieczność wypowiedzenia się w sprawie przez określonych specjalistów, czy też od tego, czy strony postępowania sądowego skorzystały z instytucji mediacji.
Zasadą jest dokonywanie opłat sądowych przy zakładaniu sprawy w sądzie. Gdy kilka osób wnosi pismo do sądu, to podlega to jednej opłacie, oczywiście z nielicznymi wyjątkami (np. współuczestnictwo formalne). Opłatę stałą poniesiesz w sprawach o prawa niemajątkowe oraz we wskazanych w ustawie niektórych sprawach o prawa majątkowe, w wysokości jednakowej, niezależnie od wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia. Opłata stała nie może być niższa niż 30 złotych i wyższa niż 10 000 złotych. W sprawach o prawa majątkowe poniesiesz od pisma opłatę stałą ustaloną według wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej:
1) do 500 złotych – w kwocie 30 złotych;
2) ponad 500 złotych do 1500 złotych – w kwocie 100 złotych;
3) ponad 1500 złotych do 4000 złotych – w kwocie 200 złotych;
4) ponad 4000 złotych do 7500 złotych – w kwocie 400 złotych;
5) ponad 7500 złotych do 10 000 złotych – w kwocie 500 złotych;
6) ponad 10 000 złotych do 15 000 złotych – w kwocie 750 złotych;
7) ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych – w kwocie 1000 złotych.
Opłatę stosunkową wynoszącą 5% wartości poniesiesz w sprawach o prawa majątkowe przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia ponad 20.000 złotych, ale nie więcej jednak niż 200 000 złotych.
W sprawach o roszczenia wynikające z czynności bankowych od strony będącej konsumentem lub osobą fizyczną prowadzącą gospodarstwo rodzinne przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 złotych zapłacisz opłatę stałą w kwocie 1000 złotych. W sprawach o roszczenia wynikające z art. 36 ustawy z dnia 27 marca 2003 r. o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym (Dz.U. z 2023 r. poz. 977) przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 20 000 złotych zapłacisz opłatę stałą w kwocie 1000 złotych.
W sprawach o:
1) usunięcie niezgodności treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym,
2) pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności,
3) zwolnienie zajętego przedmiotu od egzekucji
– przy wartości przedmiotu sporu lub wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej ponad 40 000 złotych pobiera się opłatę stałą w kwocie 2000 złotych.
Opłatę podstawową pobiera się w sprawach, w których przepisy nie przewidują opłaty stałej, stosunkowej lub tymczasowej. Opłata podstawowa wynosi 30 złotych i stanowi minimalną opłatę. Pobranie od pisma opłaty podstawowej wyłącza pobranie innej opłaty. Przepisów o opłacie podstawowej nie stosuje się w postępowaniu wieczystoksięgowym oraz w postępowaniu rejestrowym.
Od pisma wniesionego w sprawie o prawa majątkowe, w której wartości przedmiotu sprawy nie da się ustalić w chwili jej wszczęcia, przewodniczący określa opłatę tymczasową. Opłatę tymczasową określa się w granicach od 30 złotych do 2000 złotych, a w sprawach dochodzonych w postępowaniu grupowym od 300 złotych do 20 000 złotych.
Połowę opłaty pobiera się od sprzeciwu od wyroku zaocznego i od wniosku o uchylenie europejskiego nakazu zapłaty. Czwartą część opłaty pobiera się od pozwu:
1) spełniającego przesłanki do rozpoznania w postępowaniu nakazowym;
2) w elektronicznym postępowaniu upominawczym, z tym że w przypadku, o którym mowa w art. 505 37 § 2 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego, uiszczoną opłatę od pozwu w elektronicznym postępowaniu upominawczym zalicza się na poczet opłaty od nowo wniesionego pozwu. Piątą część opłaty pobiera się od:
1) interwencji ubocznej;
2) zażalenia, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej;
3) wniosku o zawezwanie do próby ugodowej.
Trzy czwarte części opłaty pobiera się od pozwanego w razie wniesienia zarzutów od nakazu zapłaty wydanego w postępowaniu nakazowym, jednakże w przypadku, gdy nakaz zapłaty w postępowaniu nakazowym został wydany przeciwko konsumentowi, od pozwanego konsumenta pobiera się opłatę nie większą niż 750 złotych.
W ustawie znajdziesz rozszerzenie dalszych opłat, w zależności od tego, jaki rodzaj powództwa kierujesz do sądu.
Jeśli znajdujesz się w trudnej sytuacji finansowej, nie jesteś w stanie ponieść kosztów sądowych bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny lub ich poniesienie narazi Cię na taki uszczerbek to pamiętaj, że istnieje także możliwość złożenia wniosku do sądu o zwolnienie od ponoszenia kosztów sądowych w całości lub części. Do wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych powinno być dołączone Twoje oświadczenie obejmujące szczegółowe dane o stanie rodzinnym, majątku, dochodach i źródłach utrzymania. Nie zapomnij dołączyć dokumentów potwierdzających Twoją trudną sytuację majątkową. Całość będzie podlegała analizie i ocenie Sądu, dając wyraz w orzeczeniu o oddaleniu takiego wniosku bądź jego uwzględnieniu poprzez zwolnienie od kosztów w całości lub części
Sąd może zwolnić Cię od kosztów sądowych w części, jeżeli jesteś w stanie ponieść tylko część tych kosztów. Częściowe zwolnienie od tych kosztów może polegać na zwolnieniu od poniesienia albo ułamkowej lub procentowej ich części, albo określonej ich kwoty, albo niektórych opłat lub wydatków. Może też polegać na przyznaniu zwolnienia, co do pewnej części roszczenia lub co do niektórych roszczeń dochodzonych łącznie; roszczenia te lub ich części sąd oznacza w postanowieniu o przyznaniu częściowego zwolnienia od kosztów sądowych. Strona częściowo zwolniona od kosztów sądowych obowiązana jest uiścić opłaty oraz ponieść wydatki w takiej wysokości, jaka nie jest objęta zwolnieniem przyznanym przez sąd. Strona w całości zwolniona od kosztów sądowych z mocy ustawy nie uiszcza opłat sądowych i nie ponosi wydatków, które obciążają tymczasowo Skarb Państwa.
